Τετάρτη 14 Δεκεμβρίου 2016

τα πουλιά










ΒΑΛ: Ξέρεις πως υπάρχει ένα είδος πουλιών που δεν έχουν πόδια κι έτσι δεν μπορούν να σταθούν πουθενά και πρέπει να στηρίζονται σ' όλη τους τη ζωή στα φτερά τους στον ουρανό; Αλήθεια είναι. Είδα ένα κάποτε, είχε πεθάνει κι είχε πέσει στη γη κι είχε γαλάζιο χρώμα και σώμα μικρούλικο σαν το μικρό σου δαχτυλάκι, αυτή είν' η αλήθεια, είχε ένα τοσοδούλικο σωματάκι σαν το μικρό σου δάχτυλο και τόσο 'λαφρύ στην παλάμη του χεριού σου που δε ζύγιζε πάνω από 'να πούπουλο, κι είχε τα φτερά διάπλατα ανοιγμένα, και διάφανα στο χρώμα τ' ουρανού και μπορούσες να δεις μέσ' απ' αυτά. Αυτό είναι που λένε χρωματική κάλυψη. Καμουφλάζ, το λένε. Είναι αδύνατο να ξεχωρίσεις αυτά τα πουλιά από τον ουρανό και γι' αυτό τα γεράκια δεν μπορούν να τ' αρπάξουν, δεν τα διακρίνουν εκεί στα γαλάζια ύψη τ' ουρανού, κοντά στον ήλιο!

ΠΡΙΓΚΙΠΕΣΣΑ: Κι όταν έχει συννεφιά;

ΒΑΛ: Πετάνε τόσο ψηλά που τ' αναθεματισμένα γεράκια θα ζαλίζονταν. Κι αυτά τα μικρά πουλιά, δεν έχουν πόδια καθόλου και ζουν όλη τους τη ζωή πάνω στα φτερά τους κοιμούνται πάνω στον άνεμο, και άκου πώς κοιμούνται τη νύχτα. Ανοίγουν διάπλατα τα φτερά τους και κοιμούνται πάνω στον άνεμο, όπως τ' άλλα πουλιά διπλώνουν τα φτερά τους και κοιμούνται πάνω σ' ένα δέντρο... Κοιμούνται πάνω στον άνεμο και... ποτέ δεν ακουμπάν αυτήν τη γη παρά μόνο μια φορά όταν πεθάνουν.

ΠΡΙΓΚΙΠΕΣΣΑ: Θα 'θελα να 'μουν ένα απ' αυτά τα πουλιά.

ΒΑΛ: Κι εγώ θα 'θελα να 'μουν, πολλοί θα 'θελαν να 'ναι ένα από κείνα τα πουλιά και ποτέ να μην είχαν φθαρεί.



TENNESSEE WILLIAMS : Ο Ορφέας στον Άδη (απόσπασμα)



Fedra V.




Πέμπτη 9 Ιουνίου 2016

το ισοζύγιο







Απόλυτα εστιασμένος
στο στόχο του
ανάλωσε τη ζωή του

περνώντας λαθραία
στην αντίπερα όχθη

εφήμερα πράγματα
γνωρίζοντας
εκ των προτέρων
την αδυναμία του
να ισοσκελίσει
το ισοζύγιο.


ΓΙΩΡΓΟΣ ΦΑΚΟΡΕΛΛΗΣ




Fedra V.




Παρασκευή 6 Μαΐου 2016

η μόλις μουσική














Μην απορείς που δυσανασχετώ
ν’ ακολουθώ τα βήματά σου Μνήμη
Γνωρίζω την αλήθεια, τι ωφελεί
αδιάκοπα σ’ αυτήν να μ’ επιστρέφεις;
Για ποιο σκοπό ο χορός των ερειπίων;
Η επαναβίωση τόσων χωρισμών;
Η εκταφή του ενταφιασμένου χρόνου;
Σώπασε… σώπασε… η ψυχή κοιμάται
Μην την ξυπνάς… κουράστηκε να ελπίζει
Κουλουριασμένη μέσα στον εαυτό της
έχει αφεθεί στη μόλις μουσική
που η αίσθηση του μάταιου αναδίδει




ΟΡΕΣΤΗΣ ΑΛΕΞΑΚΗΣ, "Το Άλμπουμ Των Αποκομμάτων" (2009)



(ph. "Secret Gardens" by Sylwia Lakoma)




Fedra V.



Κυριακή 3 Απριλίου 2016

το "ασχημόπαπο"







Το ασχημόπαπο (που κατά τον Σουηδό συγγραφέα Per Olov Enquist δεν είναι άλλος από τον Hans Christian Andersen) γεννήθηκε μέσα στο βούρκο των κατώτερων προλετάριων της πόλης, όπου βασίλευε η φτώχεια, η τρέλα, η πορνεία. 
Και η γενεαλογική προέλευση του πουλιού, πάπιας ή κύκνου δεν είναι καθόλου λαμπρή. 
Ας κρίνουμε από το εξής: από την πλευρά του πατέρα του, μια προγιαγιά μυθομανής και μισότρελη, της οποίας ο άντρας, που κι αυτός τρελάθηκε πολύ νωρίς, περιπλανιέται παραληρώντας στους δρόμους της Οντένς. 
Από την πλευρά της μητέρας του, ένας παππούς άγνωστος, αφού η γιαγιά του, που ήταν πόρνη, είχε μόνο εκτός γάμου παιδιά. Η μητέρα του Χανς Κρίστιαν, και η ίδια πόρνη κατά διαστήματα και χρόνια αλκοολική, πέθανε στο ίδρυμα σε μια κρίση τρομώδους παραληρήματος. 
Η ετεροθαλής αδελφή και η θεία του συγγραφέα, επίσης πόρνες, τα κατάφεραν κάπως καλύτερα: η πρώτη πήγε να πουλήσει τα κάλλη της στην Κοπεγχάγη και η δεύτερη κατέληξε ματρόνα. 
Ο τσαγκάρης πατέρας, αν και υπέφερε από ισχυρές κρίσεις κατάθλιψης και χάθηκε νωρίς, θεωρείται το πιο ισορροπημένο μέλος της οικογένειας!

Γεννημένο κάτω από τέτοιες φτερούγες, το φτωχό παπί έχει, συν τοις άλλοις, και άθλια εμφάνιση: φωτογραφίες και μαρτυρίες από την ενήλικη ζωή του μας δείχνουν ένα πλάσμα ασουλούπωτο, με άχαρο παρουσιαστικό.

Η ζωή του ποιητή είναι εξίσου ιδιαίτερη. Απόλυτα αγνός, παρά την επιθυμία του να πηγαίνει να βλέπει πόρνες, θα πεθάνει παρθένος. Εγωκεντρικός, νάρκισσος, μοναχικός, αγχώδης, υποφέρει και από τάσεις καθαρής παράνοιας. 
Έτσι, κουβαλά πάντοτε πάνω του ένα σχοινί για να μπορεί να ξεφύγει απ' το παράθυρο σε περίπτωση πυρκαγιάς. Επιστρέφει τα δέματα που λαμβάνει με το ταχυδρομείο από τους θαυμαστές του με την υποψία ότι θέλουν να τον δολοφονήσουν. 
Πάνω απ' όλα φοβάται μην τον θάψουν ζωντανό, να μην ξυπνήσει μέσα σε φέρετρο και ζητά από  την κουβερνάντα του να του κόψει την αρτηρία μετά τον θάνατό του, για ασφάλεια. Την ώρα της επιθανάτιας αγωνίας του, στις 4 Αυγούστου 1845, αφήνει το μήνυμα : "Είμαι νεκρός μόνο φαινομενικά".

Σύμφωνα με τον Per Olov Enquist, το κλειδί του αινίγματος Άντερσεν είναι η δημιουργική ένταση, η θαυμαστή προσπάθειά του να βγει απ' το "βούρκο" και να φτάσει μέχρι το λαμπερό φως που διακρίνει τις βασιλικές αυλές και τη λογοτεχνική δόξα. Από μια μανιώδη φιλοδοξία, ρίχνει όλες του τις δυνάμεις στην ευγενή δημιουργία, το θέατρο. 
Ο Άντερσεν, τελικά, τυχαία μόνο αποκτά πραγματική φήμη, με παραμύθια στη γλώσσα του "βούρκου", δηλαδή τον πεζό λόγο της εποχής του, που ανοίγει το δρόμο στη σκανδιναβική πεζογραφία. 
Αν και δεν απέκτησε ποτέ υλικά πλούτη, ωστόσο φιλοξενείται από μαικήνες, τιμάται από βασιλικές αυλές, απολαμβάνει την αναγνώριση. Διότι το πρόβλημα του "ασχημόπαπου" είναι, μεταξύ άλλων, το πρόβλημα της αναγνώρισης. 

Πρέπει να διαβάσουμε ξανά και ξανά αυτό το τόσο απλό και τόσο μυστηριώδες παραμύθι. Ίσως θα πρέπει να αναζητήσουμε τη διαχρονική και παγκόσμια επιτυχία του μύθου στα πολλαπλά θέματα που λανθάνουν εκεί: το θέμα της διαφοράς, του μειονοτικού, της ιδιοφυίας που διώκεται απ' τους μετρίους, της φυσικής ασχήμιας που μπορεί να μεταμορφωθεί σε ομορφιά, της παιδικής αδυναμίας που μπορεί στην ώριμη ηλικία να γίνει δύναμη και μεγαλείο, της προσαρμογής στο περιβάλλον και της εξορίας, του ενστίκτου που ωθεί το πουλί-παρία, τον κύκνο-που-αγνοεί-ποιος-είναι (και που ανακαλύπτει τον εαυτό του όπως ο Νάρκισσος, όταν καθρεφτίζεται στο νερό), προς το είδος των δικών του. 
Ένα πράγμα είναι βέβαιο : το παιδί που ταυτίζεται αυθόρμητα με το κυνηγημένο πουλί καταλαβαίνει πολύ καλά ότι αυτό το μαγικό παραμύθι δεν γράφτηκε από ένα συνηθισμένο παπί. Κατανοεί ως αναγνώστης με αλάνθαστο ένστικτο, πως αυτή η μικρή ιστορία είναι το έργο του κύκνου, από την οικογένεια του Αισώπου, του La Fontaine και του Perrault.


(απόσπασμα από το βιβλίο του J.Dumas, Le monde magique des collages de Hans Christian Andersen, Paris 1990)




Fedra V.



Πέμπτη 31 Μαρτίου 2016

μια τέχνη...







Την τέχνη της απώλειας δεν είναι δύσκολο να μάθεις.
Τόσα πολλά πράγματα μοιάζουν αποφασισμένα
να χαθούν που η απώλειά τους καταστροφή δεν είναι.

Χάνε κάτι κάθε μέρα. Αποδέξου το νευρίασμα
των χαμένων κλειδιών, της κακοξοδεμένης ώρας.
Την τέχνη της απώλειας δεν είναι δύσκολο να μάθεις.

Ύστερα εξασκήσου να χάνεις περισσότερα, να χάνεις
γρηγορότερα: τόπους κι ονόματα, και το πού σκόπευες
να ταξιδέψεις. Τίποτα απ’ αυτά καταστροφή δεν φέρνει.

Έχασα της μητέρας το ρολόι. Και κοίτα! το τελευταίο,
ή το προτελευταίο, από τρία αγαπημένα σπίτια πάει.
Την τέχνη της απώλειας δεν είναι δύσκολο να μάθεις.

Έχασα δυο πόλεις, αξιολάτρευτες. Και, ακόμη πιο τεράστιους,
κάποιους δικούς μου κόσμους, δυο ποταμούς, μιαν ήπειρο.
Μου λείπουν, μα δεν ήταν δα καταστροφή.

Ακόμη και χάνοντας εσένα (την αστειευόμενη φωνή,
μια χειρονομία που αγαπώ) ψέματα δεν θα ΄χω πει. Προφανώς
την τέχνη της απώλειας δεν παραείναι δύσκολο να μάθεις
αν και μπορεί να μοιάζει με (Γράφ' το!) με καταστροφή.



ELIZABETH BISHOP


(μετάφραση: Παναγιώτης Αλεξανδρίδης)






One Art


The art of losing isn’t hard to master;
so many things seem filled with the intent
to be lost that their loss is no disaster.

Lose something every day. Accept the fluster
of lost door keys, the hour badly spent.
The art of losing isn’t hard to master.

Then practice losing farther, losing faster:
places, and names, and where it was you meant
to travel. None of these will bring disaster.

I lost my mother’s watch. And look! my last, or
next-to-last, of three loved houses went.
The art of losing isn’t hard to master.

I lost two cities, lovely ones. And, vaster,
some realms I owned, two rivers, a continent.
I miss them, but it wasn’t a disaster.

—Even losing you (the joking voice, a gesture
I love) I shan’t have lied. It’s evident
the art of losing’s not too hard to master
though it may look like (Write it!) like disaster.




ELIZABETH BISHOP, “One Art” from The Complete Poems 1926-1979. 






ph. Oxana Mazur Fine Art Photography




Fedra V.








Πέμπτη 10 Μαρτίου 2016

κώδικας









Γίνε δημόσιος άντρας στην Ελλάδα
Και κλέψε πολλά να σε θαυμάζουν
Κλέψε λίγα να σε πουν απατεώνα
Μη κλέβεις τίποτα για να είσαι ο αφελής
Άψογος κώδικας ηθικής κυκλοφορίας

Αργύρης Μαρνέρος



Fedra V.


η Γυναίκα







''Όταν ο Θεός έπλαθε τη γυναίκα, έφτασε να δουλεύει ως αργά το βράδυ της έκτης μέρας της Δημιουργίας.

Κάποια στιγμή, πέρασε ένας άγγελος και τον ρώτησε:
«Γιατί ξοδεύεις τόσο χρόνο σ’ αυτό το δημιούργημά σου; »

 Και ο Θεός, απάντησε :
«Έχεις δει όλες τις προδιαγραφές που πρέπει να καλύψω σ’ αυτή τη μορφή; Θα πρέπει να είναι φτιαγμένη από εύπλαστο υλικό και να έχει πάνω από 200 κινούμενα μέρη, να λειτουργεί με όλα τα είδη τροφίμων, να μπορεί να αγκαλιάζει κάμποσα παιδιά ταυτόχρονα και την ίδια στιγμή να δίνει ένα χάδι που να μπορεί να θεραπεύσει οτιδήποτε: από ένα τραυματισμένο γόνατο μέχρι μια ραγισμένη καρδιά. Και θα πρέπει να μπορεί να τα κάνει όλα αυτά με δύο χέρια μόνο».

Ο άγγελος εντυπωσιάστηκε:
«Μόνο με δύο χέρια; Αδύνατον! Αυτό είναι πολύ δουλειά για μια μέρα, Κύριε... Περίμενε μέχρι αύριο, και τότε τέλειωσε την».

«Α, όχι», είπε ο Θεός. «Είμαι τόσο κοντά στο να ολοκληρώσω αυτό το δημιούργημα, που το ‘χω μέσα στην καρδιά μου, που δεν μπορώ να σταματήσω. Θα το ονομάσω, “γυναίκα”…».

Ο άγγελος πλησίασε κοντύτερα και άγγιξε την γυναίκα. «Μα την έχεις κάνει πολύ τρυφερή, Κύριε».

«Είναι τρυφερή», είπε ο Θεός, «αλλά την έχω κάνει και πολύ ανθεκτική. Δεν μπορείς να φανταστείς τι θα μπορεί να αντέξει και να ξεπεράσει. Θα μπορεί να εργάζεται 18 ώρες την ημέρα και να γιατρεύει τον εαυτό της όταν αρρωσταίνει».

«Θα μπορεί να σκέφτεται; », ρώτησε ο άγγελος.

Ο Θεός απάντησε :
«Όχι μόνο θα μπορεί να σκέφτεται, αλλά θα μπορεί να σκέφτεται πρακτικά και λογικά, και να διαχειρίζεται πολλά διαφορετικά πράγματα μαζί».

Ο άγγελος άγγιξε το μάγουλο της γυναίκας. «Κύριε, μοιάζει σαν αυτό το δημιούργημά σου να στάζει κάτι»!

«Δεν στάζει... είναι ένα δάκρυ», διόρθωσε ο Θεός τον άγγελο.

«Και σε τί χρειάζεται », ρώτησε ο άγγελος .

Και ο Θεός είπε :
«Τα δάκρυα είναι ο τρόπος της να εκφράζει την λύπη, τις αμφιβολίες της, την αγάπη της, την μοναξιά της, τα βάσανά της και την αξιοπρέπειά της».

Αυτό έκανε μεγάλη εντύπωση στον άγγελο :
«Κύριε είσαι μεγαλοφυΐα! Σκέφτηκες τα πάντα! Η γυναίκα είναι πράγματι έξοχη»!

«Ναι, πράγματι είναι», είπε ο Θεός. «Η γυναίκα θα έχει δυνάμεις πού θα εντυπωσιάζουν τον άνδρα. Θα μπορεί να αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα και να αντέχει βαριά φορτία. Θα αντέχει χαρά, αγάπη και γνώμες. Θα χαμογελάει όταν νοιώθει την ανάγκη να ουρλιάξει. Θα τραγουδάει όταν νοιώθει την ανάγκη να κλάψει. Θα κλαίει όταν είναι χαρούμενη και θα γελάει όταν φοβάται. Θα μάχεται γι’ αυτό που πιστεύει. Θα αντιστέκεται στην αδικία. Δεν θα δέχεται το «όχι» σαν απάντηση, όταν θα μπορεί να δει καλύτερη λύση. Θα δίνει όλο της τον εαυτό ώστε η οικογένειά της να θριαμβεύσει. Θα παίρνει μια φίλη της ή ένα φίλο της μαζί στο γιατρό όταν φοβάται. Η αγάπη της θα είναι άνευ όρων. Θα κλαίει όταν τα παιδιά της πετυχαίνουν. Θα είναι χαρούμενη όταν οι φίλοι της τα καταφέρνουν. Θα χαίρεται όταν μαθαίνει για μια γέννα. Η καρδιά της θα ραγίζει όταν ένας συγγενής ή ένας φίλος θα πεθαίνει, αλλά θα βρίσκει την δύναμη να συνεχίζει στη ζωή. Θα ξέρει ότι ένα φιλί και ένα χάδι, μπορούν να θεραπεύσουν μια ραγισμένη καρδιά. Θα υπάρχει μόνο ένα πρόβλημα μ’ αυτήν:
Θα ξεχνάει τι αξίζει.''
-
-
-
Υμνήθηκε απ΄όλους τους μεγάλους ποιητές, τους πεζογράφους από τα πανάρχαια χρόνια.Θαρρώ ότι όλοι κατάλαβαν ότι η Ζωή είναι Γυναίκα. Η γυναίκα είναι Άνθρωπος. Γιορτάζει η Γυναίκα,γιορτάζει o Άνθρωπος, γιορτάζει η Ζωή κάθε μέρα! Μέσα από χιλιάδες αντιξοότητες στο παρελθόν στο παρόν...Κι αν αδικείται η γυναίκα, αδικείται ο άνθρωπος. Κι αν αδικείται ο άνθρωπος ,αδικείται η ίδια η Ζωή!
-
-
φωτ:Woman Holding a Balance (Η Γυναίκα που κρατά την ισορροπία), Johannes Vermeer, 1664, National Gallery of Art
Ν.Π.

*

Ευχαριστούμε την κ Αρσινόη Βήτα για την άδειά της να αναδημοσιεύσουμε την  πλήρη ανάρτησή της στο facebook για την Ημέρα της Γυναίκας, με μια μικρή καθυστέρηση βέβαια, αλλά η ισχύ του κειμένου παραμένει.



Fedra V.



Κυριακή 6 Μαρτίου 2016

τα μάτια της Μαργαρίτας








Βρήκα μέσα στα μάτια σου τα βιβλία που δεν έγραψα.
Θάλασσες. Κόσμους. Πολιτείες. Ορίζοντες. Κανάλια.
Βρήκα τ’ αυτοκρατορικά όρη της γης κι απάνω τους
τις δύσες με τα κόκκινα σύννεφα. Τα μεγάλα
ταξίδια που δεν έκαμα βρήκα μέσα στα μάτια σου.
Βρήκα μέσα στα μάτια σου τους γελαστούς μου φίλους
που μου τους σκέπασεν η γης, η χλόη, το χιόνι, η νύχτα.
Τα λόγια που θα μου ’λεγαν βρήκα μέσα στα μάτια σου.

 *

Βρήκα μέσα στα μάτια σου τον πόλεμο τελειωμένο.
Πουλάκια και ήλιος στα κλαδιά! Το παιδικό μου σύμπαν
με τις χρυσές του ζωγραφιές, βρήκα μέσα στα μάτια σου.

*

Βρήκα μέσα στα μάτια σου τις νύχτες να κυλάνε
μεγάλους ποταμούς σιωπής, όπως στα έξι μου χρόνια.
Της θλίψης την αστροφεγγιά βρήκα μέσα στα μάτια σου.
Βρήκα μέσα στα μάτια σου τον κόσμο να με θυμάται
κι όλα όσα αντίκρυσα παιδί να με φωνάζουν με τ’ όνομά μου.
Της δικαιοσύνης η σκηνή, την καλοσύνη που έγνεφε
να πλησιάσουν τα βουνά βρήκα μέσα στα μάτια σου.

*

Βρήκα την αιωνιότητα του ήλιου ανανεωμένη.

*

Αν ήτανε όλα εδώ πιο απλά, όπως η "καληνύχτα"
κ’ η "καλημέρα", όπως το φως στα τζάμια την αυγή,
αν ήτανε όλα εδώ πιο απλά, τότε, σ’ αυτόν τον κόσμο,
θε να ’χαμε ένα απέραντο σπίτι. Θε να ’μαστε άγγελοι.
Το αιώνιο μου παράπονο βρήκα μέσα στα μάτια σου.

Αύριο, όταν φύγεις, άνοιξε τα μάτια σου να ιδεί,
να ξέρει ο ήλιος, ο Θεός να ιδεί, όσα με γνώρισαν
όλα να ιδούν στα μάτια σου. 



ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ
απόσπασμα από τη συλλογή "Το βιβλίο της Μαργαρίτας" (1949)





Fedra V.




Τετάρτη 24 Φεβρουαρίου 2016

περικοπή







Τα γυαλισμένα μας φλιτζάνια
δώσαν τη θέση τους σε μάτια ραγισμένα
κι έναν ιστό ρυτίδες γύρω απ’ τα χείλη και το μέτωπο
γύρω απ’ την εντύπωση μιας ύπαρξης αισθητικής.
Ποτέ δεν είπαμε ποτέ
και μείναμε με ένα πάντα ανάμεσα σε αντίχειρα και δείκτη
λες και κρατούσαμε νερό
που άλλοι το θρηνούσαν και άλλοι το γλεντούσαν
με μια μελαγχολία καθήκον.
Έτσι ανάποδα που ήρθαν όλα
ανάποδα
τα πήραμε κι εμείς και όχι λάθος
χωρίς υπομονή για γυρισμό χωρίς ανάσταση
γιατί ανάσταση τάχα θα πει αιχμαλωσία
γιατί ανάσταση δεν πάει να πει ανάταση
παρά μονάχα ένα πρελούδιο
και μια χορδή που ταλαντεύεται από το πριν ως το μετά
στο πάντα στο ποτέ και στο περίπου
όλο περίπου όλα περίπου
ζωή
κι όχι συνθήματα κι ατάκες στην οθόνη
ίσως γιατί
δεν ξαγκιστρώσαμε τις λέξεις όπως τους έπρεπε
ίσως γιατί δεν κουβαλήσαμε ούτε το ίδιο μας το πτώμα
όπως του έπρεπε
μόνο φορέσαμε καπέλο και γυαλιά στη λάμψη των προθέσεων
να καταπιούμε τον καφέ μας μονορούφι
ένα απόγευμα χωρίς προοπτική
ή μεσημέρι ακέραστο
με κουμπωμένα τα παντζούρια ως τη μνήμη.
Έτσι λοιπόν εγκαταστάθηκε η αναγκαιότητα των τρύπιων μας συνόρων
όπου το αίσθημα γνωρίζει
και το προαίσθημα υφίσταται ως μια συνθήκη ικανή
και αναγκαία
και κάμποση γι’ αυτούς που έστερξαν την προδοσία
αθόρυβα κι αισχρά
μακριά από το αίμα που κοχλάζει
κι αφότου οι φίλοι αποχώρησαν τελικά ως κάποια λύσις.
Κι ήταν η τέχνη αυτή καθαυτή
που στέρησε τη νιότη από την ξεγνοιασιά της
που γύμνασε τα χέρια
με δηλητήριο στις τρίχες και τα νύχια
με δηλητήριο
σε κάθε θρόμβο των δαχτύλων
μιας και η φιλανθρωπία της σαφώς υπήρξε ψέμα αδίστακτο.
Το αύριο θα είναι πάντοτε μια άλλη μέρα
κι ως τέτοια θα διστάζει
κι ως τέτοια θα παρανοεί κάθε μας σύμπλεγμα
σαν όρο τελειότητας κι ευθύνης
έτσι ώστε να βρεθεί χωρίς αμφιβολία
πίσω απ΄ το αποτύπωμα που χαϊδεύει τη σκανδάλη.
Πλέον το βίωμα
μετωπικά θα μας θυμίζει πόσο υπήρξαμε και πόσοι
σε μια κατάθλιψη με αντίκρυσμα υπαρκτό
σε μια πραγματικότητα χωρίς υπεκφυγές
για να μπορεί το άδικο να τρέφεται με ασφάλεια
απ’ την ιστορική δικαίωση του θύτη
μέχρι τη θαλπωρή απ’ τη συναίσθηση του θύματος.


ΧΡΗΣΤΟΣ Α. ΜΙΧΑΗΛ



Fedra V.



Τρίτη 16 Φεβρουαρίου 2016

ΒΑΝ ΓΚΟΓΚ ο αυτόχειρας της κοινωνίας









Το νερό είναι γαλάζιο, όχι το γαλάζιο του νερού,
το γαλάζιο της ρευστής ζωγραφικής.
Ο τρελός αυτόχειρας, περνώντας από εκεί,
επέστρεψε το νερό της ζωγραφιάς στη φύση,
σ' αυτόν, όμως, ποιος θα του το επιστρέψει;

Τρελός ο Βαν Γκογκ;
Αυτός που μπόρεσε κάποια στιγμή να κοιτάξει ένα ανθρώπινο πρόσωπο, ας κοιτάξει το αυτοπορτρέτο του Βαν Γκογκ, εννοώ εκείνο που φορά ένα μαλακό καπέλο.
Ζωγραφισμένο απ' τον Βαν Γκογκ σε υπερδιαύγεια, είναι η φιγούρα του κοκκινομάλλη χασάπη που μας ελέγχει και μας παραμονεύει, που μας παρατηρεί διερευνητικά με αγριωπή ματιά.
Δε γνωρίζω ούτε έναν ψυχίατρο που θα μπορούσε να διερευνήσει το πρόσωπο ενός ανθρώπου με μια τέτοια συντριπτική δύναμη και ν' αναλύσει σαν από χασαποσάνιδο την αναμφισβήτητη ψυχολογία του.
Το μάτι του Βαν Γκογκ το διακρίνει μια μεγάλη ευφυϊα, αλλά κατά τη γνώμη μου, έτσι όπως το βλέπω να με κοιτάζει εξονυχιστικά απ' το βάθος του πίνακα του απ' όπου αναδύεται, δεν πρόκειται πια για την ευφυϊα ενός ζωγράφου που αισθάνομαι να υπάρχει εκείνη τη στιγμή μέσα του, αλλά την ευφυϊα ενός φιλοσόφου που δεν συνάντησα ποτέ στη ζωή μου.
Όχι, ο Σωκράτης δεν είχε τέτοιο μάτι, ίσως μονάχα ο δύστυχος ο Νίτσε να είχε πριν απ' αυτόν αυτό το βλέμμα που γδύνει την ψυχή, που ξεγυμνώνει το ανθρώπινο σώμα πέρα απ' τις υπεκφυγές του νου.
Το βλέμμα του Βαν Γκογκ είναι ακινητοποιημένα αιωρούμενο, διάφανο πίσω απ' τα αραιά του βλέφαρα, τα λεπτά του φρύδια που δεν τα χωρίζει ούτε μια ζάρα.
Είναι ένα βλέμμα που βυθίζει κατευθείαν, διαπερνά αυτή την χοντροκομμένη σαν κορμό δένδρου μορφή.
Όμως ο Βαν Γκογκ αποτύπωσε τη στιγμή που η κόρη του οφθαλμού θα κυλήσει στο κενό... τη στιγμή που αυτό το βλέμμα εκτοξευμένο προς το μέρος μας σαν τη βόμβα ενός μετεωρίτη, παίρνει το άτονο χρώμα του κενού και του αδρανούς που το γεμίζει.

Κάπως έτσι ο μεγάλος Βαν Γκογκ τοποθέτησε την αρρώστια του, καλύτερα απ' οποιονδήποτε ψυχίατρο στον κόσμο.

Τρυπώ, ξαναπιάνω, ελέγχω, κρεμώ, ξεκρεμώ, η νεκρή μου ζωή δεν κρύβει τίποτα, επιπλέον το ουδέν δεν έκανε ποτέ κακό σε κανέναν, αυτή η απογοητευτική απουσία που περνά και με ξεπερνά ώρες-ώρες, είναι κάτι που με αναγκάζει να επανέρχομαι στα ένδον, εκεί, όμως, είναι που βλέπω καθαρά, ακόμη και το ουδέν ξέρω πια τι είναι και θα μπορέσω να πω τι έχει μέσα του.
Και είχε δίκιο ο Βαν Γκογκ, μπορούμε να ζούμε για το άπειρο, να ικανοποιούμαστε μόνο με το άπειρο, υπάρχει άλλωστε αρκετό άπειρο στη γη και τις ουράνιες σφαίρες, για να χορτάσει χίλιες μεγαλοφυϊες, και αν ο Βαν Γκογκ δεν μπόρεσε να ικανοποιήσει την επιθυμία του να εκθέσει όλη του τη ζωή στη  ακτινοβολία του άπειρου, είναι γιατί η κοινωνία του το απαγόρεψε.
Του το απαγόρεψε τελείως, του το απαγόρεψε συνειδητά.

Ο Βαν Γκογκ είχε τους εκτελεστές του, όπως τους είχαν ο Ζεράρ ντε Νερβάλ, ο Μποντλέρ, ο Έντγκαρ Πόε και ο Λοτρεαμόν.

Αυτούς που μια μέρα του είπαν :
Ε, λοιπόν, αρκετά Βαν Γκογκ, στον τάφο σου, φτάνει πια η ιδιοφυϊα σου, όσο για το άπειρο είναι για μας το άπειρο.

Γιατί ο Βαν Γκογκ δεν πέθανε στην προσπάθειά του να ψάξει για το άπειρο... υποχρεώθηκε να σβήσει απ' τη μιζέρια και την ασφυξία... πέθανε βλέποντας να του το αρνείται η γύρα όλων αυτών που απ' την εποχή που ζούσε ακόμη, πίστευαν πως κρατούσαν το άπειρο εναντίον του.
Και ο Βαν Γκογκ θα μπορούσε να βρει αρκετό απ' το άπειρο για να επιζήσει σ' όλη του τη ζωή, αν η κτηνώδικη συνείδηση της μάζας δεν είχε θελήσει να το ιδιοποιηθεί, για να θρέψει τις ίδιες της τις παρτούζες που δεν είχαν ποτέ τίποτα το κοινό με τη ζωγραφική ή με την ποίηση.

Επιπλέον, δεν αυτοκτονούμε ποτέ από μόνοι μας.
Κανένας ποτέ δεν ήταν μόνος του για να γεννηθεί.
Ούτε κανένας είναι μόνος του για να πεθάνει.
Όμως, στην περίπτωση της αυτοκτονίας, χρειάζεται μια στρατιά κακών συνειδήσεων για να στρέψουν το σώμα στην παρά φύση πράξη του να στερηθεί την ίδια του τη ζωή.
Πιστεύω πως υπάρχει πάντα κάποιος άλλος, που τη στιγμή του τελειωτικού θανάτου, μας αφαιρεί την ίδια μας τη ζωή.

Έτσι, λοιπόν, ο Βαν Γκογκ αυτοκαταδικάστηκε γιατί είχε σταματήσει να ζει...




ANTONIN ARTAUD
(απόσπασμα "ΒΑΝ ΓΚΟΓΚ ο αυτόχειρας της κοινωνίας" ) 


artwork : Van Gogh self portrait (1887)




Fedra V.








Σάββατο 30 Ιανουαρίου 2016

Εγκώμιον του Ψεύδους







Εάν δεν εκλάβουμε την αλήθεια - όπως ενδεχομένως θα ήθελε ο Heidegger - ως μια επίπονη διαδικασία που ξεσκεπάζει την ανθρώπινη σκέψη από την λήθη των πραγμάτων, αλλά τη σκεφτούμε πιο απλά (και πιο συμβατικά) ως το σύνολο των πεποιθήσεων, των προδηλοτήτων και των βεβαιοτήτων που κάθε κοινωνία και κάθε εποχή επιτρέπει ή επιβάλλει στον εαυτό της με βάση τις γνώσεις που έχει αποκτήσει και ενόψει των προκλήσεων που αντιμετωπίζει και των στόχων που θέτει στον εαυτό της - εάν με άλλα λόγια η αλήθεια είναι πληθυντική, εξελισσόμενη και σχετική, τότε το ψέμα δεν είναι αυτός ο διαβολικός αντίπαλος που επισκιάζει τη λογική και τον καθαρό νου, αλλά, αντιθέτως, η πίσω πόρτα της αλήθειας.

Πόσο όμορφα το είχε υποδηλώσει η ποπεριανή επιστημολογία : η επιστημονική κοινότητα δεν μπορεί να αποδεχθεί προς συζήτηση παρά μόνο τις διαψεύσιμες προτάσεις. Αυτή η αρχή της διαψευσιμότητας δεν περιορίζεται στην όμορφη πρόσοψη του οίκου της αλήθειας, αλλά έχει μονίμως στραμμένη την προσοχή της στην πίσω πόρτα, εκεί απ' όπου κανείς μπορεί να μπει απαρατήρητος στα ενδότερα. Υπό το πρίσμα αυτό, το ψέμα λειτουργεί ως ένα φίλτρο για να διηθηθεί η αλήθεια, είναι, επομένως αλληλένδετο με τη συγκρότηση και την αποδοχή της.

Από μια άλλη οπτική γωνία, το ψέμα είναι ένα επικαθορισμένο φαινόμενο της πρακτικής (καθημερινής) ζωής, όσο και της μεταφυσικής ανάτασης. Ανιχνεύεται εύκολα πίσω από τις νομικές διατάξεις, τις ηθικές επιταγές, αλλά και τις υπερβατολογικές αναζητήσεις. Το δίκαιο, το καλό και το θείο είναι τρία ορόσημα που πρέπει να διαχωρίζονται καθαρά από τη μολυσματική επίδραση του ψεύδους. Φανταστείτε έναν δικηγόρο, έναν βουλευτή και έναν ιερέα που δεν φροντίζουν εξαρχής να οριοθετήσουν με αρκετή σαφήνεια την περιοχή του ψεύδους : γρήγορα θα αποτύχουν στους στόχους τους ή θα χάσουν το επάγγελμα και τη θέση τους.

Ο κοινός νους εδώ αντιδρά : αφού έχουμε επαγγελματίες ψεύτες και λειτουργούς της παραπλάνησης που, κατά καιρούς, αποκρύπτουν την αλήθεια, πώς γίνεται να περιχαρακώνεται το ψεύδος; Και όμως : η περιοχή του ψεύδους πρέπει πάντα να περιχαρακώνεται, έστω και με ψευδή τρόπο, αν πρόκειται να γίνει και η παραμικρή νύξη στην τάξη του δικαίου ή του καλού. Καμία ελλιπής περιχαράκωση δεν εμπόδισε τη Δυτική Εκκλησία να προβεί σε φρικτά βασανιστήρια, καμία αφελής συγκάλυψη του ψεύδους δεν ανέστειλε τα σχέδια των ΗΠΑ και του προέδρου Μπους για ιερό πόλεμο κατά του Ιράκ, τουτέστιν για εκμετάλλευση των πετρελαιοπαραγωγικών πηγών του.

Το ψέμα δεν είναι ποτέ μόνο του. Για να γίνει παράγοντας εκφοβισμού ή αιτία αναθέματος, πρέπει να εμφανίζεται πάντα σε μια συστοιχία με τα συγγενικά του στοιχεία : τη συγκάλυψη και την αυταπάτη, τον δόλο και το κακό. Τότε αυξάνεται η ισχύς και η ακτινοβολία του. Έτσι το αντιμετώπισαν οι σκοταδιστές της Ιερής Εξέτασης, έτσι και οι διαφωτιστές των Γαλλικών Φώτων. Έτσι το αντιμετωπίζουν σήμερα και οι φονταμενταλιστές ή οι νεοσυντηρητικοί πεφωτισμένοι ταγοί του αμερικανικού Νότου, αλλά και όλοι οι αξιοπρεπείς ουραγοί τους. Το ψέμα λοιπόν στο πυρ το εξώτερον.

Θα έλεγε κανείς ότι δεν υπάρχει πια χώρος για το ψέμα στις δυτικές ευνοούμενες κοινωνίες.  Όσο περισσότερο εμπεδώνονται οι θεσμοί, τόσο περιορίζεται η επικράτεια του ψεύδους. Αλλά, όπως όλοι γνωρίζουμε, αυτό είναι ένα άλλο μεγάλο ψέμα. Ίσως παρακινημένος από μια επαγγελματική διαστροφή, ίσως όμως και όχι, θα έλεγα ότι εκείνος ο θεσμός που δεν υποκρίνεται πως καταπολεμά το ψέμα, είναι αυτός που θεωρείται ο πλέον υποκριτικός. Αυτή η ειρωνεία είναι εγγενής στο θέατρο, στην τέχνη του ζωτικού ψεύδους. Το θέατρο δεν παρουσιάζει στις σκηνές του ψευδείς αλήθειες (όπως η θεατρινίζουσα πολιτική λ.χ.), αλλά αληθινά ψέματα. Το ότι αυτό δεν είναι απλώς λογοπαίγνιο το καταλαβαίνουμε από αυτό τον ηθοποιό με το ιδρωμένο πρόσωπο, που μας θυμίζει πόσο χρήσιμα (και, κατά βάθος, πόσο αγαπημένα) είναι τα ψέματα στη ζωή μας.

Ίσως, λοιπόν, για να κλείσω όπως ξεκίνησα, τα θεατρικά ψέματα (που δεν είναι καθόλου ευχάριστα) να σχετίζονται με αυτή την χαϊντεγγεριανή εκκάλυψη της αλήθειας.




ΓΙΩΡΓΟΣ Π. ΠΕΦΑΝΗΣ



*

Ο Γιώργος Π. Πεφάνης είναι αναπληρωτής καθηγητής Θεατρολογίας - Φιλοσοφίας και Θεωρίας του Θεάτρου και του Δράματος στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, κριτικός θεάτρου και συγγραφέας, και σύμβουλος καθηγητής του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου, όπου διδάσκει ιστορία του ελληνικού θεάτρου και κινηματογράφου. Επί σειρά ετών υπήρξε επιστημονικός συνεργάτης στο πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Εθνικό Θέατρο και στο Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. 

Είναι συγγραφέας δεκαεννέα βιβλίων γύρω από το θέατρο, τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία, μίας ποιητικής συλλογής και δύο μεταφράσεων (Ph. Breton: Iστορία της Πληροφορικής, Δίαυλος, Aθήνα 1991, από τα γαλλικά και H. Brown: H Σοφία των Eπιστημών, Δίαυλος, Aθήνα 1994, από τα αγγλικά, μαζί με τον Δ. Γκούσκο). Έχουν δημοσιευτεί πάνω από 230 κριτικές του για παραστάσεις ελληνικών και ξένων θιάσων, 70 περίπου άρθρα  και 62 βιβλιοκρισίες του σε εφημερίδες (Το Βήμα, Η Καθημερινή της Κυριακής, Ελευθεροτυπία) και περιοδικά, καθώς και περισσότερα από 160 επιστημονικά μελετήματά του σε ελληνικά και ξένα περιοδικά (λ.χ. Revue des Études Néohelléniques, Annuaire Théâtral, Journal of Modern Greek Studies, Bulletin de Liaison Néohellénique, Ιταλοελληνικά, Παράβασις, Επιστημονική Επετηρίς της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ελληνικά, Culture Teatrali) ή σε συλλογικούς τόμους για θέματα που αφορούν στο ελληνικό και το ευρωπαϊκό θέατρο, στη φιλοσοφία και θεωρία του θεάτρου και του δράματος, στη συγκριτική δραματολογία και τη διακειμενικότητα, στις σύγχρονες performances και στο λαϊκό θέατρο, στη θεωρία της θεατρικής κριτικής και ιστοριογραφίας, με 650 περίπου ετεροαναφορές από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Το συνολικό συγγραφικό έργο του συγκεντρώνει σήμερα πάνω από 400 ελληνικές και ξένες ετεροαναφορές. Έχει συμμετάσχει ως ομιλητής σε 74 επιστημονικά συνέδρια και έχει δώσει 38 διαλέξεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ιδιαίτερη θέση στα ενδιαφέροντά του κατέχουν πάντα η φιλοσοφία του θεάτρου, όπως και η ελληνική μεταπολεμική και σύγχρονη δραματουργία.

Το βιβλίο του "Το βασίλειο της Ευγένας" απέσπασε (2006) την Τιμητική Διάκριση Θεατρολογικού Συγγράμματος της Ένωσης Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών Ελλάδας. Τις περιόδους 2002-2004 και 2004-2006 εκλέγεται μέλος στο Διοικητικό Συμβούλιο του Ελληνικού Κέντρου του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου. Τις περιόδους 2007-2008 και 2009-2010 ορίζεται μέλος της κριτικής επιτροπής Βραβείων "Καρόλου Κουν" της Ελληνικής Ένωσης Μουσικών και Θεατρικών Κριτικών και του Δήμου Αθηναίων. Το 2008 ορίζεται μέλος της κριτικής επιτροπής για τον Διαγωνισμό Πρωτότυπου Θεατρικού Έργου του Εθνικού Θεάτρου και της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς, ενώ από το 2009 έως το 2014 είναι μέλος της κριτικής επιτροπής βραβείων στο Α΄ Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου Δρόμου, που λαμβάνει χώρα στην Αθήνα.


Είναι επιμελητής έκδοσης της Παραβάσεως, του Επιστημονικού Δελτίου του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, από το 2003 έως το 2013, σύμβουλος δραματουργίας του θεατρικού οργανισμού "Ithakart" (Los Angeles, USA) και μέλος της Société des Études Néohelléniques (SEN) des Néo-Hellénistes des Universités Francophones (Paris, France), της ερευνητικής ομάδας JE 2487 (Université Paul Valéry, Montpellier, France), της International Association of Aesthetics, του Ελληνικού Κέντρου του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου, της Ελληνικής και της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Θεάτρου, της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας, της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας κ.ά.

*

Περισσότερα για τον Γ. Π. Πεφάνη στη σελίδα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Τμήμα Θεατρικών σπουδών :
 http://www.theatre.uoa.gr/didaktiko-dynamiko/melh-dep/giorgos-pefanhs.html




Fedra V.



Παρασκευή 15 Ιανουαρίου 2016

όριο...




από την ποιητική συλλογή "ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΥΦΟΥΣ"








Ι.

Είναι μια λύπη που στάζει μέσα μου
Με το μαύρο μελάνι της
Ζωγραφίζει βροχή
Κι όλο μεγαλώνει το χάος
Ανάμεσα στις ματιές μας
Κι όλο οι παλάμες
Ιδρώνουν από εκείνο που λείπει

Ένας νεκρός φωτισμός
Διαγράφει στιγμές
Σε κάτι χαμένα φωνήεντα
Που είχαν σωθεί για ώρα ανάγκης
Όλα σβήνουν σαν ίχνη
Που τρομάζουν το πριν
Κανείς δεν χωράει εδώ

Όμως αν φύγεις
Μην ξεχάσεις να φορέσεις 
Το παιδικό σου χαμόγελο
Εκείνο που κάνει αδιάβροχο τον πόνο

Τώρα όλες μου οι σιωπές
Έγιναν νύχτα στα χέρια σου










ΙΙ.

Κανείς δεν χωράει εδώ
Ούτε η ξαφνική γενναιοδωρία
Αυτής της άνοιξης
Που κουκουλωμένη
Σαν φάντασμα στα σκαλιά
Μοιάζει με ακάλεστο επισκέπτη
Στο σιωπητήριο του ήλιου

Καλά το λες κανείς
Μιλώντας για αυτούς βέβαια
Το άρρωστο είδος
Των κλόουν της ιστορίας
Που μαθημένοι σε μοναδικά ψέματα
Εκτελούν κάθε βράδυ 10 - 12μμ
Το ίδιο βαρετό νούμερο
Στο τσίρκο της πόλης
Με κόκκινα απαγορευμένα μάτια

Κανείς δεν δηλώνει παρών
Εκτός από τους απόντες
Τους ρακένδυτους λαθρεπιβάτες
Του μέλλοντος

Εσένα 
Εμένα
Κι αυτόν εδώ
Τον πολλά υποσχόμενο κόσμο

Που χωρίς εμάς
Δείχνει πάλι

Να απουσιάζει απ' τις αρχές του




ΣΤΑΥΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ - ΜΑΡΙΑ ΧΡΟΝΙΑΡΗ






Fedra V.