Παρασκευή 29 Αυγούστου 2014

εύλογη απορία...







“Πες ότι συναντάς έναν τρελό, που ισχυρίζεται πως είναι ψάρι, αλλά και πως όλοι μας είμαστε ψάρια. 
Θα κάτσεις να τσακωθείς μαζί του; 
Θα γδυθείς για του δείξεις πως δεν έχεις πτερύγια; 
Θα του πεις καταπρόσωπο αυτό που σκέφτεσαι; 
Για πες μου!"



Milan Kundera 
(απόσπασμα από τη συλλογή "Κωμικοί Έρωτες")


artwork : Aniela Sobieski


Fedra V.




Τετάρτη 27 Αυγούστου 2014

Γκέοργκ Βίλχελμ Φρήντριχ Χέγκελ (27 Αυγούστου 1770 - 14 Νοεμβρίου 1831)







Για τον Χέγκελ, η ιστορία είναι ένα ποτάμι. Ακόμα και η μικρότερη κίνηση του νερού σε κάποιο συγκεκριμένο σημείο του ποταμού καθορίζεται στην πραγματικότητα από το ρεύμα και τον όγκο του νερού στο υπόλοιπο μήκος της κοίτης. Σπουδαίο ρόλο παίζουν, επίσης, τα βράχια στο βυθό του, οι στροφές και οι μαίανδροι στη διαδρομή του, κοντά στο σημείο όπου στέκεσαι και το παρατηρείς.

Και η ιστορία της σκέψης – ή του λόγου – είναι επίσης ένα τέτοιο ποτάμι. Περιέχει όλες τις σκέψεις, όλες τις ιδέες, που οι παλαιότερες γενιές, η μία μετά την άλλη, εισέφεραν στην ανθρώπινη διάνοια και οι οποίες καθορίζουν τη δική μας σκέψη και τις αντιλήψεις για τη ζωή που έχει υιοθετήσει η δική μας εποχή. Γι’ αυτό και δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι μια συγκεκριμένη ιδέα είναι αιώνια σωστή. Μπορεί να είναι σωστή στο σημείο που στεκόμαστε.
Έτσι, οι ιδέες κι οι σκέψεις μπορούν να κριθούν μόνο σε σχέση με μια συγκεκριμένη ιστορική πραγματικότητα.

Η ιστορία είναι για τον Χέγκελ μια μακριά κι αδιάκοπη αλυσίδα σκέψεων και μάλιστα οι κρίκοι της δεν έρχονται να δεθούν τυχαία ο ένας με τον άλλο, αλλά ακολουθούν ορισμένους κανόνες. Όποιος μελετήσει διεξοδικά την ιστορία, θα παρατηρήσει ότι, τις περισσότερες φορές, μια νέα ιδέα έρχεται να στηριχτεί σε ιδέες και σκέψεις που εκφράστηκαν παλαιότερα. Και μόλις διατυπωθεί αυτή η νέα σκέψη, δε θ’ αργήσουν ν’ ακουστούν και οι πρώτες αντιρρήσεις, οι πρώτες διαφωνίες. 
Κατ’ αυτό τον τρόπο, υπάρχουν πάντα δύο αντίθετοι πόλοι, κι ανάμεσα τους δημιουργείται μια ένταση που λύνεται μόνο με μια τρίτη σκέψη, η οποία κρατάει από τα δύο αντίθετα άκρα το καλύτερο και συνεχίζει την πορεία προς τα εμπρός. 
O Χέγκελ ονόμασε αυτή την εξέλιξη διαλεκτική εξέλιξη.


O Χέγκελ έδινε μεγάλη σημασία σε κάποιους παράγοντες που ονόμαζε "αντικειμενικές δυνάμεις". Κι εννοούσε την οικογένεια και το κράτος. 
Για τον Χέγκελ, το κράτος αντιπροσωπεύει "περισσότερα" απ’ ό,τι ο απλός πολίτης. Αντιπροσωπεύει "περισσότερα" ακόμα κι από το άθροισμα όλων των πολιτών. 
O Χέγκελ θεωρεί πως είναι αδύνατο να ζήσει ο άνθρωπος έξω από την κοινωνία. Όποιος αδιαφορεί για τον κοινωνικό του περίγυρο κι ανασηκώνει τους ώμους του με απάθεια "ψάχνοντας να βρει τον εαυτό του" είναι, κατά τη γνώμη του Χέγκελ, τρελός κι ανόητος.


Jostein Gaarder "Ο Κόσμος της Σοφίας" (απόσπασμα)


μια ενδιαφέρουσα αναφορά στο έργο του σημαντικότερου εκπροσώπου του γερμανικού ιδεαλισμού μπορείτε να διαβάσετε εδώ : 
http://greek_greek.enacademic.com/238410/%CE%A7%CE%AD%CE%B3%CE%B3%CE%B5%CE%BB,_%CE%93%CE%BA%CE%B5%CF%8C%CF%81%CE%B3%CE%BA_%CE%92%CE%AF%CE%BB%CF%87%CE%B5%CE%BB%CE%BC_%CE%A6%CF%81%CE%AF%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%B9%CF%87


Fedra V.




Κυριακή 24 Αυγούστου 2014

Περί τυφλότητας




Συνείδηση

"Η ηθική συνείδηση, που τόσους αναίσθητους έχει προσβάλει κι ακόμα περισσότερους έχει αποκηρύξει, είναι κάτι που υπάρχει και υπήρχε πάντα, δεν ήταν επινόηση των φιλοσόφων της Τεταρτογενούς Περιόδου, τότε που η ψυχή ήταν ακόμα ένα συγκεχυμένο σχέδιο. 

Με το πέρασμα του χρόνου, και μαζί με τις δραστηριότητες της συναναστροφής και τις γενετικές αλλαγές, καταφέραμε να βάλουμε τη συνείδηση στο χρώμα του αίματος και στο αλάτι των δακρύων μας και, σαν να μην έφτανε αυτό, κάναμε τα μάτια μας έναν καθρέφτη γυρισμένο προς τα μέσα, με αποτέλεσμα πολλές φορές να δείχνουν εκείνα χωρίς φειδώ αυτό που εμείς πασχίζουμε ν' αρνηθούμε με το στόμα. 

Αν προσθέσουμε τώρα σ' αυτό το γενικό πλαίσιο την ιδιαίτερη περίσταση κατά την οποία στα απλοϊκά πνεύματα η ενοχή για κάποιο κακό που διαπράχθηκε συχνά συγχέεται με προγονικούς φόβους κάθε τύπου, προκύπτει τελικά η τιμωρία του παραβάτη να είναι η διπλάσια απ' αυτήν που του άξιζε."



JOSE DE SOUSA SARAMAGO

(απόσπασμα από το μυθιστόρημα Περί τυφλότητας (1995), μια αντι-ολοκληρωτική αλληγορία, που θεωρείται σταθμός στη συγγραφική του δραστηριότητα)



Fedra V.






Παρασκευή 22 Αυγούστου 2014

θα ήθελα...






"Θα ήθελα".... τι κουτό, σπάταλα ευγενικό και παρηγορητικό 
τόσες τσαλαπατημένες ευχές σε μια λέξη.

Αν ήθελα να πραγματοποιηθούν...
θα χρησιμοποιούσα το απλό και κοφτό ρήμα "θέλω". 

Το ρήμα που αρέσει στα παιδιά....

Ξέρεις τι θα ήθελα; 

Να συμφιλιωθώ με την ιδέα ότι οι επιθυμίες απλώς υπάρχουν...

Όπως υπάρχουν ρούχα... Χέρια... Μαλλιά... Τα αγγίζεις, σε αγγίζουν κι αυτό είναι όλο. 

Θα ήθελα ...να ακολουθήσεις τη διαδρομή του μυαλού μου 
και να με εντοπίσεις...

Γρήγορα αν είναι δυνατόν.
Τώρα...



ΑΜΑΝΤΑ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ




Fedra V.



Πέμπτη 14 Αυγούστου 2014

ο Κισσαμίτης Δον Κιχώτης




Στις 14 Αυγούστου του 1908 γεννήθηκε στο Καστέλι Κισσάμου ένας έντιμος άνθρωπος και αγωνιστής, με ιδανικά αδιαπραγμάτευτα.

Από το 1932 και μέχρι τον ελληνο-ιταλικό πόλεμο παίζει στο "Εθνικό" αλλά και στο "Λαϊκό Θέατρο" του Βασίλη Ρώτα ενώ ιδρύει και το βραχύβιο "Ελεύθερο Θέατρο".
Κατά τη διάρκεια του πολέμου θα πολεμήσει στο μέτωπο της Αλβανίας και θα ενταχθεί στους κόλπους του ΕΑΜ.
Το 1943 ανέλαβε Πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών και από τη θέση αυτή συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στην ίδρυση του Κρατικού Θεάτρου Θεσσαλονίκης όπου και έπαιξε μέχρι το 1946, οπότε επέστρεψε στο Εθνικό. Εκδιώχθηκε ένα χρόνο αργότερα, λόγω των αριστερών πεποιθήσεών του. Αρνούμενος να υπογράψει "δήλωση μετανοίας", εξορίστηκε στην Ικαρία, στη Μακρόνησο και τον Αϊ-Στράτη μέχρι το 1952.

  Στην εξορία με τον Γιάννη Ρίτσο...


"Ψηλός και στητός, γίγαντας παραμυθιού, άντεχε κάτω απ’ τις βροχές και τις κακουχίες, τα βασανιστήρια, το σακί μαζί με τη γάτα μέσ’ στη θάλασσα, και τις προσβλητικές βρισιές του ομαδάρχη, που σκύλιαζε απ’ το κακό του μπροστά στην αφοσίωση και την πίστη στην ιδέα. Όλ’ αυτά για μιαν ιδέα! Κυνηγητό αδυσώπητο στη μισή του ζωή. Για μιαν ιδέα! Συνεχής αγώνας για μιαν ιδέα! Στέρηση… για μιαν ιδέα!"


ΑΛΙΚΗ ΓΕΩΡΓΟΥΛΗ “ΑΠΟ ΤΟΝ ΛΕΝΙΝ ΣΤΟΝ ΒΕΡΣΑΤΣΕ



Με τους συνεξόριστους Μενέλαο Λουντέμη, Δημήτρη Φωτιάδη και Γιάννη Ρίτσο. Γλίτωναν το ξύλο παίζοντας θέατρο...



Μέχρι το 1955 εμφανίστηκε με την Κυβέλη και αμέσως μετά συγκρότησε δικό του θίασο με την Ασπασία Παπαθανασίου. Το 1955 ίδρυσε το "Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο" και εγκαταστάθηκε στον υπαίθριο χώρο του Πεδίου του Άρεως, τον οποίο εγκαινίασε με τον "Αγαπητικό της Βοσκοπούλας".
Το 1972 θα επιστρέψει στο "Εθνικό Θέατρο", όπου θα πρωταγωνιστήσει στον "Οθέλλο" και τον "Δον Κιχώτη".

Με την Μαρία Σκούντζου-Δουλτσινέα στον Δον Κιχώτη.



Οι μεγάλες του αγάπες ήταν το θέατρο και η τέχνη γενικότερα, οι γυναίκες κι ο ιππόδρομος.

Ο Μάνος Κατράκης είχε μια ιδιαίτερη σχέση με τα ποιήματα του Νικηφόρου Βρεττάκου. Τα αγαπούσε και τα απήγγειλε με ζήλο και θέρμη.

"Μη μου σκοτώστε το νερό. 
Μη μου σκοτώσετε τα δέντρα. 
Μη μου ξεσκίστε αυτές τις θείες σελίδες που τις γράψανε 
τ` ασύλληπτο φως κι ο ασύλληπτος χρόνος 
κι όπου σταθώ με περιβάλλουν. Μη μου σκοτώσετε 
της γης το ποίημα!"




Ο Μάνος Κατράκης που η χώρα του τον πλήγωσε αφαιρώντας του την Ελληνική υπηκοότητα έρχεται ο καιρός που τιμάται όχι μόνο με πολιτειακές και κοινωνικές διακρίσεις εντός της χώρας του αλλά και εκτός.
Το Μάρτη του 1981 διοργανώνεται στο Παρίσι (την χώρα που το 1950 τον απελαύνει λόγο των αριστερών πολιτικών φρονημάτων του) τιμητική εκδήλωση από τον σκηνοθέτη Γιάννη Ιορδανίδη. Στην εναρκτήρια βραδιά της εκδήλωσης ο Μάνος Κατράκης απευθύνεται στους παρευρισκόμενους με τη γλώσσα της καρδιάς όπως έκανε πάντα:


"Και να γνώριζα τη γλώσσα του Ρακίνα και του Μολιέρου πάλι θα σας μίλαγα ελληνικά. Δεν θέλω τίποτα να ψευτίσει τη συγκίνησή μου και την ευγνωμοσύνη μου για την τιμή που μου κάνετε. Γι’ αυτό χρησιμοποιώ τις λέξεις της γλώσσας μου που ταυτίζονται με την ψυχή μου. Είναι λέξεις που κρύβουν μέσα τους την καθαρότητα του ελληνικού ουρανού και του ασίγαστου πόντου. 
Εσείς τιμάτε τα 50 χρόνια της καλλιτεχνικής μου δραστηριότητας. Σας ευχαριστώ. Εγώ όμως θέλω να σας πω ποιος είμαι. Θέλω να με γνωρίσετε σωστά. Θέλω να σας πω πως γεννήθηκα στην Κρήτη. 
Μεγάλωσα ξυπόλητο παιδί στις αμμουδιές της πατρίδας μου, που έβαζα στ’ αυτιά μου τα κοχύλια της θάλασσας να ακούσω τη βουή του ωκεανού. Δεν ήξερα να αποζητώ την ομορφιά, μα η ομορφιά ξεδιπλωνόταν ολόγυρά μου. Δεν ήξερα να αποζητώ τη λεβεντιά. Μα η λεβεντιά με συνέπαιρνε μέσα μου από τις ιστορίες του παππού μου. 
Αφήστε να παινέψω την πατρίδα μου. Το αξίζει. 
Εγινα ηθοποιός όπως θα μπορούσα να γίνω και σιδηρουργός. Ηθελα να ξοδιάσω όσες δυνάμεις κρύβαν τα μπράτσα μου και η ψυχή μου…"  




Είχε μόλις ολοκληρώσει τα γυρίσματα της ταινίας "Ταξίδι στα Κύθηρα" του Θεόδωρου Αγγελόπουλου, όταν άφησε την τελευταία του πνοή χτυπημένος από καρκίνο των πνευμόνων στις 2 Σεπτεμβρίου του 1984.




Fedra V.




Τετάρτη 6 Αυγούστου 2014

εσύ...







ΧΥΝΕΣΑΙ μέσα σε όλα τα τοπία, καλύπτεις κάθε πιθανό συνδυασμό, γιορτάζεις όλες τις ημερομηνίες. Σε μεταφράζουν όλες οι γλώσσες της γης. Κάθε πρωί που σηκώνεσαι, φοράς όλα τα χρώματα, μιλάς όλες τις λέξεις της μέρας και χαμογελάς. Με όλες τις εκφράσεις. Σε φωνάζουν όλα τα απεγνωσμένα επίθετα, υπάρχεις μέσα σε όλες τις επιδιώξεις, αποτελείς ιδρυτικό μέλος σε όλα τα κινήματα. Είσαι ο πρωινός καφές σε όλα τα καφενεία, το ρεφρέν στους στίχους όλων των τραγουδιών, με περιμένεις σε όλες τις γωνίες του κόσμου να γυρίσουμε σπίτι. Εκτυλίσσεις τα στιγμιότυπα, αλλάζεις τη γεωγραφία του ορίζοντα με το βλέμμα σου, σε διαφημίζουν παντού τα καρτ ποστάλ των νησιών. Αποτελείς το θέμα όλων των αφιερωμάτων.

Είσαι πάντα ο χρόνος που πέρασε και ο χρόνος που θα ρθει, στεγνώνοντας πάνω σε κάθε φωτογραφία, κάθε δέρμα, κάθε που βρέχει.

Χωρίς καν να υπάρχεις.

Εσύ.
Μια, καθώς λένε, δυσλειτουργία της μνήμης.



ΣΤΑΥΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ, "Οι άλλοι που είμαι"




Fedra V.


Κυριακή 3 Αυγούστου 2014

Ευχή




Κάπου γεννιέται ένα παιδί
Κάπου σκοτώνουν ένα παιδί.
Κάπου ζωγραφίζεται ένας κόσμος
Κάπου διαγράφουν έναν κόσμο.

Κάπου περισσεύει ένας θεός.

Να οριοθετούσε ένας τυφλός απ' την αρχή τα σύνορα
Να εξηγούσε ένας τρελός απ' την αρχή τον κόσμο...


ΣΤΕΛΛΑ ΚΑΡΤΑΚΗ


Fedra V.



Παρασκευή 1 Αυγούστου 2014

ANTONIO NEGRI (Padova, 1 Αυγούστου 1933)




Ιταλός φιλόσοφος,  συγγραφέας και Καθηγητής Φιλοσοφίας και Συνταγματικού Δικαίου σε Πανεπιστήμια της Ιταλίας και της Γαλλίας. Χαίρει μιας παγκόσμιας αναγνώρισης ως ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους στοχαστές.

Είναι ο σπουδαιότερος θεωρητικός του ρεύματος της Αυτονομίας που κυριάρχησε στη ριζοσπαστική ιταλική αριστερά τη δεκαετία του '70 και ένας από τους ιδρυτές του εργατικού κινήματος στην Ιταλία. Τα έργα του "Αυτοκρατορία" και "Πλήθος" - γραμμένα από κοινού με τον Michael Hardt - έχουν μεγάλο θεωρητικό και πολιτικό ενδιαφέρον σαν ανάλυση των κοινωνικών κινημάτων της εποχής μας.

Κείμενά του έχουν φιλοξενηθεί σε πολλές από τις σημαντικότερες εφημερίδες της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Δημοσιεύει τακτικά στη  Liberation, κείμενα και συνεντεύξεις του έχουν δημοσιευθεί στην Guardian, στην Le Monde και στην Le Monde Diplomatique, σε πολλές ιταλικές εφημερίδες, ενώ συμμετέχει σε δημόσιες συζητήσεις σε πλήθος ευρωπαϊκών και αμερικανικών εφημερίδων και διαδικτυακών τόπων, όπως οι New York Review of Books.  

Η φερόμενη ως εμπλοκή του με την τρομοκρατία ήταν μια περιπέτεια, όπως την περιγράφει ο ίδιος, που είχε σχέση με το κυνήγι μαγισσών του ιταλικού κράτους, στο πλαίσιο της αντιτρομοκρατικής εκστρατείας των "μολυβένιων χρόνων" κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '70 και του '80. Ο διάσημος Γάλλος φιλόσοφος, Μισέλ Φουκό σχολίασε πως ο Νέγκρι βρέθηκε στη φυλακή, επειδή απλά και μόνο ήταν διανοούμενος.
Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του, συνέγραψε μερικά από τα πιο γνωστά του έργα, όπως την "Αυτοκρατορία" και το "Πλήθος.

Αναδημοσιεύουμε τη συνέντευξη του Τόνι Νέγκρι στο ΒΗΜΑ και τον καθηγητή Φιλοσοφίας και συνεργάτη της εφημερίδας, Γεράσιμο Βώκο, στις 6 Ιουλίου του 2003, επ' αφορμή της επίσκεψής του στην Αντισύνοδο της Θεσσαλονίκης, τότε.




TONI ΝΕΓΚΡΙ
* «Την πρώτη φορά που βρέθηκα στη φυλακή ήμασταν όλοι λίγο τρελοί. Ήμασταν σύντροφοι, βρισκόμασταν στην πιο τρομερή φυλακή, αλλά υπήρχε μια κοινή δύναμη και τη συντηρήσαμε με ακραίο τρόπο. Τούτη ''δώ τη φορά βρέθηκα στη φυλακή, αντιθέτως, ολομόναχος. Βρέθηκα σε μια φυλακή από όπου έλειπε η πολιτική. Και αυτό ήταν πραγματικά φτώχεια»
«Μας κυβερνούν οι αισιόδοξοι συντηρητικοί»
Ο Τόνι Νέγκρι ήταν αναμφίβολα η προσωπικότητα που κυριάρχησε στην «αντισύνοδο» της Θεσσαλονίκης, η οποία διοργανώθηκε στο πλαίσιο της συνόδου κορυφής της EE στη Χαλκιδική. Ο cattivo maestro (κακός δάσκαλος), ο καθηγητής που είχε χαρακτηριστεί ο ιδεολογικός εγκέφαλος των Ερυθρών Ταξιαρχιών, κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη συμπρωτεύουσα - ήταν το πρώτο ταξίδι που πραγματοποίησε μετά τη λήξη των κατ' οίκον περιοριστικών μέτρων -, συναντήθηκε με τον συνεργάτη του «Βήματος» κ. Γεράσιμο Βώκο. Οι δύο καθηγητές της Φιλοσοφίας συζήτησαν για την παγκοσμιοποίηση, τον λαό και το «πλήθος», τον ρόλο των κομμάτων, την πορεία των κινημάτων και αναζήτησαν μαζί τους δρόμους της ελπίδας.
ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΒΩΚΟΣ: Επιτέλους η πρώτη νόμιμη έξοδος από την Ιταλία ύστερα από τόσα χρόνια και η άφιξη στη Θεσσαλονίκη. Ποιες είναι οι πρώτες εντυπώσεις σας;
ΤΟΝΙ ΝΕΓΚΡΙ: «H πρώτη εντύπωση είναι η αίσθηση της ελευθερίας. Αλλά η περιγραφή της ελευθερίας είναι πράγμα σχεδόν αδύνατον. Είναι κάτι τόσο φυσικό, τόσο χαρούμενο. Και ύστερα χρειάζεται κάποιος χρόνος για να δω τον εαυτό μου, κάποια απόσταση, που για την ώρα δεν τα έχω. Αλλά δεν είναι ακριβώς αυτό. Χθες βράδυ, για παράδειγμα, τρώγοντας, γελούσαμε και τραγουδούσαμε και λέγαμε ότι οι Ελληνες είναι η πηγή, όπως και η Μεσόγειος, πολλών πραγμάτων, πολλών ηδονών... Κάπως έτσι».
- Στη Μεσόγειο, πλάι πλάι με τους Ιταλούς, ίσως δεν είναι τυχαίο... Επιστρέφοντας στον λόγο της παραμονής σου εδώ, θέλω να σε ρωτήσω για τις διάφορες θεωρίες γύρω από την παγκοσμιοποίηση. Μπορούμε να τις ταξινομήσουμε;
«Επιχειρώ πράγματι κάποια ταξινόμηση στην αρχή του δεύτερου μέρους της Αυτοκρατορίας που γράφουμε τώρα με τον Michael Hardt. Υπάρχουν οι σοσιαλδημοκράτες και απέναντί τους οι φιλελεύθεροι ή καλύτερα οι συντηρητικοί. Και ύστερα υπάρχουν οι αισιόδοξοι και οι απαισιόδοξοι. Εχουμε λοιπόν τους αισιόδοξους σοσιαλδημοκράτες, όλους αυτούς που πιστεύουν ότι η παγκοσμιοποίηση αποτελεί ένα είδος συνολικού χώρου στον οποίο υπάρχει η δυνατότητα να αναπτυχθεί ο πλούτος και να διευρυνθούν οι πόροι, να συντηρηθούν ή να αναπαραχθούν οι κοινωνικές σχέσεις. Οι απαισιόδοξοι σοσιαλδημοκράτες θεωρούν ότι η παγκοσμιοποίηση είναι το τέλος του κράτους προνοίας και ότι η σωτηρία είναι η παρέμβαση του κράτους-έθνους στην αγορά. Ακόμη υπάρχουν οι αισιόδοξοι και οι απαισιόδοξοι συντηρητικοί. Οι δεύτεροι θεωρούν ότι η παγκοσμιοποίηση γκρεμίζει όλες τις παραδόσεις και καταστρέφει συνεπώς το "εθνικό πνεύμα"· πρόκειται στην ουσία για ανθρώπους που υπερασπίζονται τον απομονωτισμό. Οι αισιόδοξοι συντηρητικοί είναι αυτοί που σήμερα κυβερνούν τον κόσμο. Πρόκειται για νεοσυντηρητικούς που πιστεύουν ότι η παγκοσμιοποίηση αποτελεί έναν τεράστιο χώρο στον οποίο πρέπει να επιβληθεί η τάξη. Οχι ακριβώς η αμερικανική τάξη καθαυτή αλλά μια αμερικανική τάξη που θεμελιώνεται στο κέρδος των πολυεθνικών και στην ανάπτυξη της αμερικανικής δύναμης».
- Και προφανώς υπάρχουν οι άλλοι.
«Ναι, βεβαίως, υπάρχουν οι άλλοι. Οι δεσμοί ανάμεσα στις τέσσερις πρώτες κατηγορίες δεν είναι λίγοι. Οι άλλοι, όπως τους ονομάσαμε, είναι φυσικά ο αντίλογος. Αλλά ένας αντίλογος που αποδέχεται ότι η παγκοσμιοποίηση είναι αναπότρεπτη και ότι σε αυτήν μπορούν να "παίξουν" καινούργιες μορφές ταξικής πάλης. Μπορούμε να θεωρήσουμε την παγκοσμιοποίηση χώρο πάλης και τούτο γιατί η παγκοσμιοποίηση είναι διαδικασία που προέκυψε από τους αγώνες της εργατικής τάξης στις κεντρικές καπιταλιστικές χώρες, όταν φάνηκε ότι ο έλεγχος του εργατικού κινήματος ήταν αδύνατος. Επρεπε συνεπώς να μετακινηθεί το κέντρο βάρους ούτως ώστε ο καπιταλιστικός κανόνας της ανάπτυξης, ο κανόνας δηλαδή της καπιταλιστικής αναπαραγωγής, να μην αμφισβητηθεί. H δεύτερη συνιστώσα της παγκοσμιοποίησης είναι το τέλος της αποικιοκρατίας, το οποίο, παρ' όλον τον μύθο που το περιέβαλλε συχνά, άσκησε πολύ μεγάλη πίεση στις πλούσιες χώρες και στον καπιταλιστικό κόσμο. Αυτή η πολύπλοκη αλλά μονόδρομη και δυναμική πορεία των αγώνων καθόρισε το ξεπέρασμα του κράτους-έθνους καθώς και την ανισορροπία στις σχέσεις μεταξύ των κρατών-εθνών».
- Σε αυτή την πολύπλοκη πορεία των αγώνων που περιγράφεις παρατήρησα - αλλά το έχω ήδη σημειώσει στα βιβλία σου - ότι δεν χρησιμοποιείς ποτέ τη λέξη «λαός».
«A, ναι».
- Φαίνεται ότι αντικαθιστάς το όνομα - όπως προτιμάς να λες - «λαός» με το όνομα «πλήθος». Αυτό μοιάζει να είναι ιδιαίτερα σημαντικό για σένα, τόσο από πολιτική όσο και από φιλοσοφική σκοπιά. Τι εννοείς με το όνομα «πλήθος»;
«Εχεις δίκιο. Θεωρώ τον λαό παράγωγο του μοντέρνου κράτους και της πολιτικής φιλοσοφίας που δημιούργησε, που αποδέχθηκε τις κατηγορίες ανάλυσης του κράτους-έθνους. Ο "λαός" είναι προϊόν του κράτους, με την κυριολεκτική σημασία της έκφρασης. Δηλαδή, υπάρχει το "πλήθος", που είναι εδώ μπροστά μας και το οποίο το κράτος θέλει να ενοποιήσει ως μέρος του κράτους. Συνεπώς ο λαός είναι το ενοποιημένο πλήθος που λειτουργεί, κατά κάποιον τρόπο, με την υπακοή, η οποία συνδέεται κυρίως - αλλά όχι μόνο - με την παραγωγή, ενώ τόσο η υπακοή όσο και η παραγωγή είναι βαθιά δεμένες με τους μηχανισμούς ανάπτυξης του μοντέρνου κράτους».
- Ο λαός λοιπόν θα ήταν το αντίπαλο δέος του κράτους αλλά ένα αντίπαλο δέος ενσωματωμένο στο κράτος: το ελεγμένο πλήθος.
«Το ελεγμένο πλήθος, όταν μάλιστα το κατανοήσουμε διά μέσου της μυθοπλασίας του Χομπς που θέλει το πλήθος μονίμως σε κατάσταση ταραχής γιατί θεωρεί ότι το πλήθος περιέχει τον πόλεμο στο εσωτερικό του, δηλαδή ότι το πλήθος ορίζεται από αρετές εντελώς αρνητικές. Ετσι το πλήθος ονομάζεται "πλέμπα", "όχλος", "πεζοδρόμιο", συνιστώντας αρνητικό όρο στην προοπτική του μοντέρνου κράτους».
- Ένα είδος αταξίας που ορίζει πάντα το πλήθος των ανθρώπων...
«Ο λαός των εβραίων χωρίς τον νόμο, ο λαός που αντιπαρατίθεται στον Μωυσή. Το πρόβλημα ήταν να οριστεί ένα υποκείμενο εξουσίας...».
- Ένα υποκείμενο εν κινήσει...
«Ακριβώς ένα υποκείμενο εν κινήσει το οποίο ο Michael Hardt και εγώ ονομάσαμε πλήθος γιατί θεωρούμε ότι η δύναμη που οικοδομεί μια μορφή κοινής ζωής δεν είναι υποχρεωτικό να περάσει από το κράτος. Στο σημείο αυτό η έννοια του πλήθους αποκτά την πολεμική της όψη, μια και βρίσκεται σε διάσταση τόσο με τον "λαό" όσο και με την "κοινωνική τάξη". Με τον λαό γιατί ο τελευταίος, όπως είπα, ορίζεται κατά βάση σε σχέση με το μοντέρνο κράτος. Με την κοινωνική τάξη γιατί θεωρούμε ότι το πλήθος οδηγεί σε μια καινούργια αντίληψη για την εργασία και την παραγωγική λειτουργία. Δεν θέλω να υποτιμήσω καθόλου την έννοια της κοινωνικής τάξης που έπαιξε τεράστιο ρόλο σε μια περίοδο συγκεκριμένης οργάνωσης της εργασίας, γύρω από το μεγάλο εργοστάσιο και τον βιομηχανικό καπιταλισμό. Σήμερα πιστεύουμε ότι αυτή η κατάσταση έχει αλλάξει γιατί η εργασία καθορίζεται κατά βάση μέσα στην κοινωνική σχέση, μέσα σε κοινωνικές διαδρομές που συνδέουν την παραγωγική εργασία, υπό την αυστηρή σημασία του όρου, με την κυκλοφορία της. Για να το πω απλούστερα, τα υποκείμενα που συνιστούν το πλήθος είναι όντα που δουλεύουν μαζί, που συνεργάζονται μεταξύ τους. Αλλά η έννοια του πλήθους έχει και μια κάπως μεταφυσική διάσταση, η οποία συνδέεται με τη δύναμη».
- Στο σημείο αυτό φαντάζομαι ότι παρεμβαίνει η πολιτική. Αν καταλαβαίνω καλά, η μόνη περίπτωση να κάνει κανείς πολιτική σήμερα βρίσκεται στην προοπτική του πλήθους. Οχι πολιτική στην προοπτική των μαζών, των τάξεων ή της πάλης των τάξεων, εκτός αν μιλήσουμε για πάλη που κυριαρχείται από τη διάταξη του πλήθους.
«Από τον αστερισμό του πλήθους... Στην Αυτοκρατορία επιχειρήσαμε επιπλέον να ορίσουμε το πλήθος σε ένα πεδίο που ονομάζουμε "βιοπολιτική". Αυτό σημαίνει ότι στο εξής η πολιτική συνιστά όρο της κοινωνικής πραγματικότητας, όπως η κοινωνική πραγματικότητα συνιστά όρο της οικονομικής πραγματικότητας και η τελευταία όρο της παραγωγής αξιών οι οποίες συνδέονται με την έκφραση επιθυμιών. Αλλά η πορεία ισχύει και στην αντίστροφη φορά. Βεβαίως είναι δύσκολο να ξεφύγει κανείς μέσα από τις διακρίσεις που καθορίζουν το πεδίο στο οποίο έχει αναπτυχθεί η πολιτική σκέψη. Ενας δρόμος θα ήταν, για παράδειγμα, να δεχθούμε ότι η πάλη των τάξεων έχει μετασχηματιστεί σήμερα σε σύγκρουση ανάμεσα στη βιο-εξουσία και στη βιο-δύναμη, υπαινισσόμενοι με τη διάκριση αυτή ότι η κρατική εξουσία ασκείται σήμερα όλο και πιο ασφυκτικά μέσα στη ζωή εναντίον της ζωής».
- Στα συμφραζόμενα αυτά ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος των πολιτικών κομμάτων;
«H απάντηση είναι πολύ δύσκολη γιατί στην περιοχή της βιοπολιτικής το κόμμα είναι κάτι που δεν έχει πια καθορισμένη οντότητα, είναι κάτι σαν απολίθωμα. Ωστόσο η έννοια του κόμματος συνδέεται κατά βάση με την έννοια της εκπροσώπησης, η οποία βρίσκεται σήμερα σε πολλαπλή κρίση. Το πραγματικά δύσκολο πρόβλημα είναι η εκπροσώπηση. Δεν πρέπει να πιστέψει κανείς ότι στην προοπτική της βιοπολιτικής θα επιστρέψουμε στην έννοια της οργανικής εκπροσώπησης ή του κορπορατισμού. Πιστεύω ότι το πολιτικό, το κοινωνικό, το οικονομικό στοιχείο πρέπει να ενοποιηθούν σε μια καινούργια ιδέα της εκπροσώπησης, σε μια καινούργια διάταξη, αλλά αυτό ακριβώς είναι εξαιρετικά δύσκολο να το σκεφθεί κανείς. Υπάρχουν, παρά ταύτα, πράγματα που μπορούν κάπως να περιγραφούν, όπως η αναπαραγωγή της ζωής, η επιστροφή της ζωής στον εαυτό της, που μου φαίνονται θεμελιώδη. Πώς θα καθοριστεί εδώ η εκπροσώπηση; Είναι δύσκολο να φανταστούμε ακόμη και την έννοια της δημοκρατίας όπως τη γνωρίζουμε: ένας άνθρωπος, μία ψήφος. Και εδώ είναι πολύ δύσκολο να καταλάβει κανείς. Δεν ξέρω αν μπορούμε ακόμη να κάνουμε λόγο για εκπροσώπηση, γιατί η εκπροσώπηση σημαίνει πάντοτε ότι κάποιος με αντικαθιστά. Δεν με αντικαθιστά στο όνομά μου αλλά στο όνομα μιας ολότητας που μπορεί να ονομαστεί "έθνος", "κοινότητα" κτλ. Ο αντικαταστάτης μου είναι η κοινότητα. Το ελάχιστο που πρέπει να κάνουμε είναι να αφήσουμε ανοιχτό το πέρασμα από το καθ' έκαστον στο γενικό».
- Σε ό,τι λες αλλά και σε αυτά που έχεις γράψει για την εκπροσώπηση κάνεις μια λεπτή και δύσκολη διάκριση ανάμεσα στο ατομικό και στο καθ' έκαστον. Πώς πρέπει να την καταλάβει κανείς, δεδομένου ότι το άτομο γέρνει μάλλον προς την κατεύθυνση του κράτους, ενώ το καθ' έκαστον ή ο καθένας δεν μοιάζει να τείνει στην ίδια κατεύθυνση.
«Αλήθεια είναι. Το άτομο είναι μεταφυσική έννοια, στο μέτρο που οδηγεί πάντοτε σε ένα είδος εσωτερικής διάστασης: μόλις πεις άτομο, λες αμέσως ιδιοκτήτης κτλ. Το άτομο είναι φορτωμένο με αρετές που του ανήκουν. Το καθ' έκαστον, αντιθέτως, είναι μέρος του πλήθους και στο μέτρο αυτό είναι, κατά τρόπο παράδοξο, πλήθος το ίδιο. Είναι ένα συνεχές ρεύμα που διατρέχει το πλήθος και που δεν έχει νόημα παρά μόνο σε σχέση με αυτό. Ενώ το άτομο μπορεί να κλειστεί στον εαυτό του, στον εσωτερικό του πλούτο κτλ., το καθ' έκαστον είναι πάντα ανοιχτό, είναι άνοιγμα στον άλλον. Μπορούμε να μιλήσουμε για το καθ' έκαστον όπως μιλάμε για μια λέξη στη γλώσσα. Μια λέξη έχει την ιδιομορφία της, σημαίνει κάτι, σχετίζεται με την πραγματικότητα, είναι καθορισμένη. Αλλά ο καθορισμός αυτός γίνεται πραγματικός μόνο σε σχέση με όλα τα άλλα στοιχεία της γλώσσας».
- Μιλώντας για το καθ' έκαστον, τον καθένα, ο νους μου πηγαίνει σε αυτή την πλευρά της σκέψης σου που αναφέρεται όλο και περισσότερο στη φτώχεια και στους φτωχούς.
«Οταν μιλώ για τον φτωχό, μιλώ από τη σκοπιά της βιοπολιτικής. Βεβαίως ο φτωχός είναι αυτός που έχει ανάγκες, αυτός που δεν έχει χρήματα. Πολύ περισσότερο όμως για μένα ο φτωχός είναι αυτός που δεν έχει τίποτε, δηλαδή αυτός που μπορεί να τα έχει όλα. Υπάρχει μια πολύ ωραία σελίδα του Μαρξ για τους φτωχούς που έρχονται να αναζητήσουν δουλειά στην πόλη. Ο Μαρξ τους ονομάζει νυχτοπούλια που τρέχουν παντού και κάπου τους θεωρεί πλούσιους γιατί μπορούν να ξοδέψουν τη δύναμη της εργασίας τους. H προσέγγιση δεν είναι κακή. Αλλά αν προσέξεις ότι ζούμε σε μια κοινωνία όπου η εργασία και συνεπώς η παραγωγή είναι άυλες συνεργατικές, σε συνεχή κίνηση, ο φτωχός σήμερα δεν είναι μόνο ο χωρίς χρήματα: είναι και ο χωρίς χαρτιά, ο χωρίς πατρίδα, ο απόκληρος κτλ.».
- Είναι ο «χωρίς»...
«Ακριβώς, είναι ο "χωρίς". Αλλά αυτό το "χωρίς" πρέπει να το σκεφθείς σε όλον του τον πλούτο. Πάρε τον μετανάστη και παρατήρησε αμέσως το παράδοξο: ο μετανάστης είναι η πηγή του πλούτου. Περίεργο ε; Αλλά στη φτώχεια υπάρχει για μένα και κάτι άλλο: η ηθική αναγκαιότητα να γίνεις φτωχός. Και γίνομαι φτωχός σημαίνει, ανάμεσα σε άλλα, ότι βρίσκομαι σε μια κατάσταση όπου μπορώ να αγγίξω τους άλλους. Σε ό,τι με αφορά μπορώ να σε βεβαιώσω πως έγραψα πολλές σελίδες για τη φτώχεια. Τις έγραψα στη φυλακή. Την πρώτη φορά που βρέθηκα στη φυλακή ήμασταν όλοι λίγο τρελοί. Ημασταν σύντροφοι, βρισκόμασταν στην πιο τρομερή φυλακή, αλλά υπήρχε μια κοινή δύναμη και τη συντηρήσαμε με ακραίο τρόπο. Τούτη 'δώ τη φορά βρέθηκα στη φυλακή, αντιθέτως, ολομόναχος. Βρέθηκα σε μια φυλακή από όπου έλειπε η πολιτική. Και αυτό ήταν πραγματικά...».
-... H φτώχεια.
«A, ναι. Οι φτωχοί και οι τρελοί. Και πρέπει να πω ότι τότε κατάλαβα τι σημαίνει να γίνεις φτωχός πραγματικά. Και κατάλαβα επίσης μερικά άλλα πράγματα, δεν ξέρω... Στην πραγματικότητα ποτέ δεν είχα αγγίξει με τη σκέψη ότι γίνομαι φτωχός, θα μπορούσε να ήταν κάτι χαρούμενο. Ενα είδος φραγκισκανισμού, πολύ σημαντικού σε αυτή την περίπτωση... H φτώχεια που δεν είναι μιζέρια αλλά είναι κάτι με εσωτερική ένταση, που είναι τρομακτικό. Γιατί πρέπει να υποφέρεις το γεγονός ότι δεν μπορείς να εκφράσεις αυτή τη δύναμη που έχεις μέσα σου, αυτή τη δύναμη που είσαι».
- Αν έπρεπε σήμερα να δώσουμε κάποια ελπίδα σε όλους αυτούς που δεν έχουν καμία, γιατί οι απελπισμένοι είναι πολλοί και δεν καταλαβαίνουν, τι θα τους έλεγες; Προς τα πού βρίσκεται η ελπίδα; Πού πρέπει να στρέψουν τις προσπάθειές τους;
«Βλέπω το μπλακ μπλοκ να συγκρούεται με την αστυνομία. Πρόκειται για πραγματικά απελπισμένους, πρόκειται για ανθρώπους που ωθούν την απελπισία τους στην έκρηξη βίας, μιας βίας ωμής, ηλίθιας, γιατί πρόκειται για εκδίκηση εναντίον των πραγμάτων. Θα μπορούσα να σε ρωτήσω: Τι ελπίζουν; Στο κάτω κάτω της γραφής τι είναι η ελπίδα; H ελπίδα είναι συμβάν ή όχι; Συμβάν είναι».
- Συνεπώς ενεργεία και ποτέ δυνάμει. Αρα δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ελπίδα.
«Πρέπει να συνεχίσουμε να μιλούμε για ελπίδα».
- Μπορούμε να μιλούμε για πράξη, όχι για ελπίδα.
«Μπορούμε να μιλούμε για ελπίδα. Πιστεύω ότι στην Ιταλία, όπως και στην Ευρώπη και σε όλον τον κόσμο, οι διαδηλώσεις για την ειρήνη ήταν στιγμές ελπίδας: εκατομμύρια άνθρωποι β
γήκαν στους δρόμους. Οι πρόσφατοι κοινωνικοί αγώνες στη Γαλλία είναι στιγμές ελπίδας. Ο Δάντης κάπου ορίζει την ελπίδα ως την "υπόσταση των πραγμάτων που περιμένουμε": Sustanza di cose sperate. Και πρέπει να το κάνουμε. Αυτό είναι πράξη, αυτό είναι συμβάν».
- Ας τελειώσουμε έτσι, με τον Δάντη, ανάμεσα στην Κόλαση και στον Παράδεισο. Σε ευχαριστώ πολύ.
«Σε ευχαριστώ και εγώ».

http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=152392
http://www.frenchphilosophy.gr/antonio-negri/#.U9uWkvl_tuA
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CF%84%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%BF_%CE%9D%CE%AD%CE%B3%CE%BA%CF%81%CE%B9


Fedra V.